پژوهشی در مصحف مذهّب قرآنی عصر تیموری (مطالعه‌ی تطبیقی ویژگی‌های صفحات افتتاح در نسخ قرآنی منتخب از موزه‌‌های آستانه مقدسه قم و آستان قدس رضوی)

نویسندگان

  • فاطمه غفوری فر دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی _ نگارگری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکدۀ هنرهای اسلامی، آذربایجان شرقی
  • فرنوش شمیلی استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکدۀ هنر اسلامی، رئیس دانشکدۀ هنرهای تجسمی)
  • مهدی محمدزاده دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه هنراسلامی تبریز، دانشکدۀ هنرهای اسلامی، معاونت آموزشی و پژوهشی دانشگاه، آذربایجان شرقی، تبریز
چکیده مقاله:

اهداف: پژوهش حاضر، ضمن شناسایی و معرفی صفحات افتتاح مصحف‌های قرآنی عصر تیموری موزه‌های آستانه مقدسه قم و آستان‌قدس رضوی به تبیین و تشریح ویژگی‌های صفحات افتتاح، صفحه‌آرایی و عناصر تزئینی  وابسته به این آثار می‎پردازد.  روش/رویکرد پژوهشی: مقاله از نظر هدف کاربردی بوده و پژوهش ماهیت توصیفی‌ _ ‌تحلیلی دارد و آثار به روش تطبیقی ارزیابی می‌شوند. اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به شیوۀ میدانی گردآوری و تدوین شده است. سؤال‌های پژوهش: صفحات افتتاح از مصحف‌های قرآن‌های تیموری منتخب از موزه‌های آستانۀ مقدسه قم و آستان‌قدس‌رضوی دارای چه ویژگی‌های بصری _  ‌تزئینی هستند و چه نقاط اشتراک و افتراقی بین آنها وجود دارد؟ یافته‌های پژوهش: در بررسی صفحه‌آرایی و طبقه‌بندی عناصر تزئینی مشخص شدبه‌طور کلی 3/63% از صفحه‌آرایی صفحات افتتاح عصر تیموری به‌صورت سه‌کتیبه‌ای و 7/36% پنج‌کتیبه‌ای بازوبندی هستند. بیش‌ترین عناصر تزئینی متعلق به نقوش مصحف‌های قرآنی موزه‌ آستان قدس رضوی است. مهم‌ترین وجه اشتراک در به‌کارگیری نوع رنگ‌ها، ترکیب‌بندی صفحه‌آرایی، موتیف‌ها و نقوش بوده و بارز‌ترین وجه افتراق در میزان درصدهای فراوانی نسبی از عناصر بصری _  تزئینی تشکیل شده است. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان داد صفحات افتتاح مصحف قرآنی تیموری از ساختاری متعادل و منسجم در ترکیب‌بندی، نقوش و رنگ برخوردار است. از نقوش اسلیمی، ختایی، هندسی و رنگ‌های لاجورد و طلا با نسبت‌های متغیّر در هر دو آثار دیده شده است. تزئینات صفحات افتتاح قرآن‌های مذهّب موزه رضوی نسبت به موزۀ قم پرکارتر و دارای ظرافت و تنوع نقوش هستند.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

تأمّلی در سرلوح قرآن‌های مذهب عصر تیموری و قاجار(مطالعه تطبیقی سرلوح‌های قرآنی نمونه‌های موجود از موزه آستانه مقدسه قم و کتابخانه مرکزی تبریز)

هنر تذهیب یکی از هنرهای تزئینیـکاربردی است که زیرمجموعه­ هنر کتاب­آرایی محسوب می­شود. قرآن­آرایی از جمله بسترهای مناسب برای تجلی این هنر است که از اوایل قرون اسلامی با یکدیگر اجین شده­اند. هنر تذهیب را می­توان در کابردهای مختلف قرآن­آرایی از جمله تزئینات صفحات افتتاح، صفحات آغازین جزء­ها و غیره در قالب­های شمسه یا سرلوح مشاهده نمود. در طول زمان، تزئینات سرلوح بیشتر مورد استفاده هنرمندان قرار گر...

متن کامل

جستاری در ساختارشناسی طرح و نقش تذهیب‌های قرآنی عصر تیموری موجود در موزه آستان‏ قدس‏ رضوی

هدف پژوهش: این پژوهش با هدف بررسی تذهیب‌های قرآنی عصر تیموری محفوظ در موزه آستان قدس رضوی انجام شده است و ضمن شناسایی آرایه‌های قرآنی همچون: شمسه، دعای افتتاح، سرلوح، صفحات متن (حاشیۀ صفحات)، نشان آیات (جزء، سجده، حزب)، گل‏آیه‌ها، فهرست سوره‏ها و صفحات ختم، به‏نحوۀ صفحه‌آرایی و ساختارشناسی فرم نقوش و رنگ می‌پردازد. از طرفی، مطالعه در این زمینه به‏منظور دستیابی به آرمان والایی ا...

متن کامل

بررسی ویژگی‌های آرایه‌ها و تذهیب مکتب هرات در مصاحف قرآنی آستان قدس رضوی

هدف: پژوهش حاضر، به‌منظور بررسی و تبیین آرایه‌ها و تذهیب مکتب هرات در بین مصاحف قرآنیِ تاریخ‌دار و مستندِکتابخانۀ آستان‌قدس‌رضوی انجام شده است. روش/ رویکرد پژوهشی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. با بررسی فهرست مصاحف گنجینۀ قرآنی آستان‌قدس‌رضوی و مشورت با کارشناسان خبره این بخش،10 مصحف نفیس که دارای بیشترین و...

متن کامل

مطالعه اصول صفحه‌آرایی صفحه‌های افتتاح قرآن‌های آستان قدس رضوی سده 6 تا 9 ه. ق

پژوهش حاضر، در کنار ارزش نسخه‌شناسی قرآن، به مطالعه بصری صفحات افتتاح مجموعه‌ای از قرآن‌های محفوظ در آستان قدس رضوی از سده‌ 6 تا 9 هجری با هدف تأکید بر صفحه آرایی،تناسبات، تزئینات و تذهیب پرداخته است. لذا به این پرسش می‌پردازد که ویژگی صفحه‌آرایی صفحات افتتاح در قرآن‌های محفوظ در آستان قدس رضوی از قرن 6 تا 9 هجری و دوم وجوه افتراق و اشتراک در صفحه‌آرایی قرآن‌ها چیست؟ بنابراین در قرآن‌های مذکور ...

متن کامل

مناسبات مالک و مستاجر در اراضی و املاک وقفی آستان قدس رضوی در عصر صفوی

هدف: مناسبات ارضی و ملک‌داری ایران در دورة صفویه به‌ویژه ازنظر رابطة بین مالک و مستأجر در قراردادهای اجاره درخور توجه است. هدف از این مقاله بررسی تعهدات و روابط مالک و مستأجر در املاک وقفی آستان قدس رضوی در دورة صفویه است. در این رابطه می‌توان به موضوع تعهدات مطرح در قراردادهای اجاره بین مالک و مستأجر اشاره کرد که تحلیل آن امکان تفسیر روابط اجتماعی و حقوقی دورة موردنظر را فراهم می‌آورد. روش/روی...

متن کامل

تأثیر کارکردهای ‌متولیان آستان قدس رضوی در فرهنگ تشیع (مطالعه‌ موردی: عصر قاجاریه)

نقش آستان قدس رضوی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نهادهای مذهبی - با پیشینه دیوانی و اداری- در گسترش فرهنگ تشیع، از موضوعات قابل توجهی است که ارزیابی تأثیرات آن، مستلزم بررسی وظایف و اقدامات متولیان این آستانه است. وجود پرشمار متصدیان منصب نقابت و نقیب و هزاران خادم و مستخدم با بیش از دوازده قرن قدمت و قرار گرفتن منصب تولیت، در رأس هرم ساختار تشکیلاتی آن پژوهشی پردامنه را ضروری می‌سازد و آنچه مقرر ...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 19  شماره شماره 4 (پیاپی 76)

صفحات  3- 29

تاریخ انتشار 2016-12-21

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023